भारतात कामाचे तास आणि ओव्हरटाईम पगाराचे नियम मुख्यत्वे विविध कामगार कायद्यांद्वारे नियंत्रित केले जातात, ज्यात The Factories Act, 1948, Shops and Establishments Act (जो राज्यानुसार बदलतो), आणि Minimum Wages Act, 1948 समाविष्ट आहेत।
कामाचे तास
1. The Factories Act, 1948
- दैनंदिन कामाचे तास: जास्तीत जास्त 9 तास प्रति दिवस।
- साप्ताहिक कामाचे तास: जास्तीत जास्त 48 तास प्रति सप्ताह।
- विश्रांतीची मध्यविराम: प्रत्येक 5 तास कामानंतर कमीतकमी अर्ध्या तासाची विश्रांती।
- स्प्रेड ओवर: विश्रांतीच्या मध्यविरामांसह एकूण वेळ 10.5 तास प्रति दिवसपेक्षा जास्त नसावा।
- साप्ताहिक सुट्टी: प्रति सप्ताह एक अनिवार्य सुट्टी, सहसा रविवार, पूर्वसूचना आणि मंजुरीसह अन्य दिवशी बदली नसल्यास।
2. Shops and Establishments Act
प्रत्येक राज्याचे स्वतःचे Shops and Establishments Act आहे, परंतु सर्व राज्यांमध्ये सामान्य प्रावधान आहेत। Shops and Establishments Act लागू करण्यासाठी संबंधित राज्याचे श्रम विभाग जबाबदार आहे।
उदाहरणार्थ -
advertisement
मुख्य प्रावधानांमध्ये समाविष्ट आहेत:
- दैनंदिन कामाचे तास: साधारणपणे 8-10 तासांदरम्यान, राज्यानुसार बदलतो।
- साप्ताहिक कामाचे तास: साधारणपणे 48-54 तासांदरम्यान, राज्यानुसार बदलतो।
- विश्रांतीची मध्यविराम: प्रत्येक 4-5 तास कामानंतर कमीतकमी अर्ध्या तासाची विश्रांती।
- स्प्रेड ओवर: 12 तास प्रति दिवसपेक्षा जास्त नसावा।
- साप्ताहिक सुट्टी: प्रति सप्ताह एक अनिवार्य सुट्टी।
कृपया लक्षात घ्या की हे प्रावधान राज्यानुसार बदलू शकतात।
ओव्हरटाईम पगार
1. The Factories Act, 1948
- ओव्हरटाईम दर: 9 तास प्रति दिवस किंवा 48 तास प्रति सप्ताहपेक्षा जास्त कामासाठी सामान्य वेतन दराचे दोन पट।
- गणना: निश्चित मर्यादेपेक्षा जास्त काम केलेल्या तासांच्या आधारावर ओव्हरटाईमची गणना केली जाते।
2. Shops and Establishments Act
- सामान्यतः सामान्य वेतन दराचे दोन पट।
- राज्याच्या बदल: विशिष्ट ओव्हरटाईम गणना आणि दर राज्यानुसार बदलू शकतात।
3. Minimum Wages Act, 1948
- लागूता: निश्चित केलेल्या किमान वेतनाच्या सह निर्धारित कामगिरीसाठी लागू।
- ओव्हरटाईम दर: निश्चित कामाचे तासपेक्षा जास्त काम करणाऱ्या कर्मचार्यांना निश्चित दराच्या दोन पट ओव्हरटाईम वेतन देण्यासाठी पात्र आहेत।
advertisement
FAQs
1. भारतात महिला रात्रीच्या शिफ्टमध्ये काम करू शकतात का?
Factories Act अंतर्गत, महिलांना रात्री 7 वाजता ते सकाळी 6 वाजता दरम्यान काम करण्याची अनुमती नाही, परंतु राज्य सरकारच्या अनुमतीने आणि सुरक्षा उपायांनी अपवाद असू शकतो। Shops and Establishments Act अंतर्गत महिलांच्या रात्रीच्या शिफ्टसाठी प्रावधान राज्यानुसार बदलू शकतात।
2. बालक आणि किशोर कामगारांसाठी वेगळे नियम आहेत का?
होय, 14 वर्षांखालील मुलांना काम करण्याची अनुमती नाही। किशोर (14-18 वर्ष) विशिष्ट मर्यादांसह काम करू शकतात, जसे की प्रति दिवस 4.5 तासांपेक्षा जास्त नाही आणि रात्री काम नाही।
3. कामाचे तास आणि ओव्हरटाईम नियमांच्या अनुपालनाचे उल्लंघन केल्यास काय शिक्षा आहे?
जे नियोक्ते हे नियम पाळत नाहीत, त्यांना दंड आणि कारावास सह शिक्षा होऊ शकते, जे राज्याच्या विशिष्ट कायदेशीर चौकटी आणि उल्लंघनाच्या तीव्रतेवर अवलंबून आहे।
संदर्भ
Written by Anushka Patel
Anushka Patel is a second-year law student at Chanakya National Law University. She is a dedicated student who is passionate about raising public awareness on legal matters
advertisement
पुढे वाचा
advertisement
